در پی نزدیکی اخیر بین امّان و دمشق و در چارچوب همکاری‌های روزافزون امنیتی میان سوریه و اردن، مخالفان رژیم سوریه مقیم اردن ابراز نگرانی می‌کنند که ممکن است یکی از نتایج همسویی بین دو کشور در بهترین شرایط، تحویل آن‌ها به دولت سوریه باشد.

ناظران معتقدند که طرف سوری نیز برای همگرایی با اردن، خواسته‌های امنیتی خواهد داشت، همان‌گونه که اردن خواستار کنترل قاچاق مواد مخدر و دور کردن شبه‌نظامیان ایرانی از نزدیکی مرزهایش شده است.

این در حالی است که مخالفان دولت سوریه همگرایی اخیر اردن با رژیم بشار اسد را مورد انتقاد قرار داده‌اند و افزودند که این تقارب به نفع رژیم دمشق است و نه‌تنها رژیم بشار اسد را از جنایت‌هایی که در حق ملت انجام داده است، تبرئه می‌کند بلکه به آن فرصت می‌دهد تا خود را از بحران اقتصادی نجات دهد. ائتلاف مخالفان دولت سوریه اقداماتی که برای تطهیر رژیم بشار اسد پس از ۱۰ سال جنگ، جریان دارد را به شدت محکوم کرد.

بازگرداندن مخالفان رژیم دمشق به سوریه

هرچند مقامات اردنی به دنبال کنترل شهر درعا و گذرگاه مرزی نصیب به دست رژیم دمشق و شبه‌نظامیان وابسته به آن در سال ۲۰۱۸، روند بازگرداندن مخالفان رژیم بشار اسد به سوریه را متوقف کرده بودند، اما در ماه آوریل گذشته اردن بار دیگر شروع به اخراج مخالفان رژیم سوریه کرد. در نتیجه ۳ تن از مخالفان سوری از جمله خانم حسنا حریری مشهور به «خنساء حوران» که در گذشته در زندان رژیم بشار اسد بود را از کشور اخراج کرد. مقامات اردنی، پناهندگان یادشده سوری را از تصمیم اخراج آن‌ها مطلع کردند و مدت ۱۴ روز به آن‌ها مهلت دادند تا خاک اردن را ترک کنند.

در آن زمان، دیده‌بان حقوق بشر سوریه از مقامات اردنی خواست اخراج حسنا حریری و سایر شهروندان سوری از اردن را متوقف کنند و هشدار داد که در صورت بازگشت به کشور، این افراد به دست رژیم بشار اسد بازداشت خواهند شد. دولت اردن اعلام کرد که خانم حریری متهم به برقراری روابط با مخالفانی است که داخل سوریه‌اند و این امر شروط اقامت او در اردن را نقض کرده است.

البته حسنا حریری در سال ۲۰۱۲ از طرف رژیم سوریه بازداشت شد سپس در سال ۲۰۱۳ در معامله تبادل زندانیان بین نیروی‌های رژیم و مخالفان مسلح دولت سوریه، از زندان آزاد شد.

اردن در کنار پذیرش هزاران پناهنده سوری، به شماری از مخالفان رژیم بشار اسد نیز اجازه اقامت داده است. این در حالی است که شمار پناهندگان سوری مقیم اردن که ثبت سازمان ملل متحد شده‌اند به ۶۵۰ هزار نفر می‌رسد.

چالش پرونده امنیتی

عمده‌ترین نگرانی پناهندگان سوری مقیم اردن، به ویژه مخالفان رژیم سوریه، گسترش همکاری‌های امنیتی میان اردن و سوریه است. نشست وزیران دفاع دو کشور و اظهارات سرلشکر احمد حسنی حاتوقای، رئیس سازمان اطلاعات اردن در دیدار با نویسندگان و روزنامه‌نگاران اردنی، در مورد این‌که روابط اردن با دولت سوریه در حال گسترش است، باعث افزایش نگرانی مخالفان رژیم سوریه شده است که در اردن اقامت دارند.

رئیس سازمان اطلاعات اردن گفت: «کشورش با پرونده سوریه مانند یک واقعیت مسلم، عمل می‌کند.» وی افزود: «ما هرگز در امور داخلی سوریه دخالت نکرده‌ایم، زیرا سوریه یک کشور همسایه و هم‌مرز است اما این را نمی‌توان نادیده گرفت که شمار زیادی از پناهندگان سوری در اردن به سر می‌برند. از سوی دیگر، در نزدیکی مرزهای اردن و سوریه گروه‌هایی حضور دارند که باید برای حفظ ثبات و امنیت کشور با آن‌ها تعامل صورت گیرد. علاوه بر تلاش‌هایی که برای پایان دادن به روند قاچاق مواد مخدر و سلاح انجام می‌شود.» وی خاطرنشان کرد: «ما بدون در نظر داشتن دخالت‌های خارجی در سوریه و منافع بین‌المللی که در آن کشور مطرح است، در صدد تقویت روابط با دمشقیم به ویژه این‌که اردن افزون بر تحمل پیامدهای منفی تجاری و اقتصادی قانون سزار، با چالش‌های بسیاری در جنوب سوریه روبه‌رو است.»

اطمینان‌دهی رسمی

حاتوقای تاکید کرد که اردن به استثنای برخی مداخلات در جنوب سوریه از طریق تفاهمات اردن، روسیه و سوریه به دلیل مشغولیت رژیم دمشق در مناطق شمالی و شمال شرقی کشور، در مدت سال‌های بحران، همواره از دخالت کردن در امور داخلی سوریه فاصله گرفته است.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد که نگرانی پناهندگان سوریه به گوش نهادهای امنیتی اردن رسیده است، زیرا در پاسخ به سوالی در مورد حضور رهبران مخالفان سوریه در اردن و انتقاد مجامع مخالفان سوریه از نزدیکی امّان و دمشق، رئیس سازمان اطلاعات اردن گفت که با همه شهروندان سوریه که در پی وضعیت ناگوار انسانی به اردن آمده‌اند، چنان تعاملی صورت می‌گیرد که فراخور شرایط بشردوستانه باشد. وی افزود که اردن برای میزبانی از پناهندگان سوری تمام امکانات و آسایش ممکن را فراهم کرده است و اجازه نمی‌دهد که هیچ فرد سوری که تابع قوانین و مقررات کشور است، مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این در حالی است که اردن دارای حاکمیت کامل بر تصمیمات خود در تمام امور است.

پناهندگان سوری در اردن

ماهر ابوطیر، نویسنده و روزنامه‌نگار، در باره پناهندگان سوری در اردن گفت برخلاف آنچه ترویج داده می‌شود، هیچ اقدامی که آرامش پناهندگان سوری مقیم اردن را برهم زند، اتخاذ نمی‌شود. او تاکید کرد که حتی در صورت بهبودی روابط امّان با دمشق، اردن نمی‌خواهد هیچ آسیبی به پناهندگان سوری مستقر در کشور برسد. ماهر ابوطیر اظهار داشت که اردن تلاش خواهد کرد در توافق با دولت سوریه زمینه بازگشت پناهندگان سوری به کشورشان را فراهم کند. او افزود برخی از پناهندگان سوری مقیم اردن مخالف رژیم سوریه‌اند و برخی دیگر با مخالفان سیاسی سوریه ارتباط دارند و اردن ممکن است در قبال آن‌ها اقداماتی مانند اخراجشان اتخاد نکند، اما مسلما به آن‌ها اجازه فعالیت نخواهد داد.

گسترش روابط اردن و سوریه

این اواخر روابط میان سوریه و اردن در حال گسترش است و تماس تلفنی که ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، در سوم ماه اکتبر از سوی بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، دریافت کرد نمایانگر افزایش تلاش‌ها برای گسترش روابط میان دو کشور است. افزون بر آن، بازگشایی گذرگاه مرزی جابرـ نصیب، نشان می‌دهد که اردن و سوریه در مسیر همگرایی قرار گرفته‌اند. همچنان دیدارهای مقامات بلند‌پایه دو کشور و دیدار ایمن الصفدی، وزیر امور خارجه اردن با فیصل مقداد، همتای سوری او در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک و از سرگیری پروازهای شرکت هواپیمایی اردن به دمشق، این واقعیت را بیان می‌کند که نزدیکی میان امّان و دمشق در حال افزایش است.